Nu Trump President is, ligt Europa’s economische redding in China?
Trump heeft op 20 januari de eed afgelegd, en het lijkt er meer en meer op dat de Verenigde Staten een meer isolationistische koers gaan varen. Dat gaat grote gevolgen hebben voor de hele wereld, niet in het minst China en Europa. Misschien is het tijd om wat meer op China te letten. (Dit artikel verscheen ook als opiniestuk van mij in het Belgische economische dagblad De Tijd)
Met China ligt Trump al sinds de voorverkiezingen op ramkoers. Hij kiest er blijkbaar sterk voor om de vroegere, min of meer stabiele Amerikaanse-Chinese relaties eens flink door elkaar te schudden schudden. Hij dreigt met hogere importheffingen, neemt China aan manipulator van eigen RMB, en nog voordat hij president was, had hij al een telefoontje gepleegd met de Taiwanese president.
Trump kiest er blijkbaar voor om alles terug op de tafel te leggen. Als alles op de tafel ligt, is voor Trump ook alles bespreekbaar. Hij kan bijvoorbeeld Taiwan gebruiken als pasmunt voor andere zaken. Taiwan is extreem belangrijk voor China, en de eenmaking met China een essentieel onderdeel van China’s beleid. Hij speelt het spel daarbij verdraaid handig. Doordat hij voor zijn eedaflegging met de Taiwanese president belde, als privé-persoon in feite, gaf hij zonder één of ander protocol te breken het signaal aan China dat voor hem het één China-beleid niet zomaar te aanvaarden was.
Alles op tafel leggen, is nu net wat China niet wil. Het land wil immers stabiliteit. China is een groeiende wereldmacht, maar op vele vlakken nog een papieren tijger. Militair kan het zich nog niet meten met de VS, en de economie gaat sinds enkele jaren een fase van herbalancering door, het Nieuwe Normaal. Dat leidt tot verminderde groei en instabilieit. Intern heeft China ook af te rekenen met sociale onrust, niet in het minst door de aanhoudende milieuvervuiling. China heeft dus meer baat bij een stabiele wereld, en stabiele relaties met de VS zodat het kan blijven groeien en zelf bepaalt wat het wil. Trump kan daar roet in het eten gooien.
China wordt nu in een rol gedwongen die het misschien nog niet wil spelen. Een meer isolationistische VS, dwingt China om zich op te werpen als de grootste voorstander van een globale economie. China is ‘werelds grootste exportnatie en groot geworden door internationale handel, iets wat precies door de Verenigde Staten de laatste 50 jaren zo hard gepromoot werd. Trump’s ‘Make America great again’ beleid focust onder andere op het invoeren van hogere importheffingen (wat bijvoorbeeld de prijs van Iphones alleen maar zal verhogen in de VS zelf), maar het kan de Chinese export ernstig schaden.
Aangezien Trump ook al geen voorstander is van een klimaatbeleid, zal China zal -nog meer dan het al was- ook voorloper worden in de strijd tegen de opwarming van de aarde. Het is als sinds jaren ’s werelds grootste investeerder in hernieuwbare energie, en het verklaarde recent nog dat het tot 2020 360 miljard USD extra gaat investeren in deze sector.
Wat zal China doen als het geconfronteerd wordt met grotere Amerikaane importheffingen op haar producten? De groeiende Chinese middenklasse die op zoek is naar meer kwaliteitsvolle producten, is één van de grootste drivers van de Amerikaanse economie. Eén van de meest succesvolle sectoren van VS export naar China is landbouwproducten. China zou de import hiervan kunnen terugschroeven. Tegen 2018 zal China de grootste voedselimporteur worden, een enorme markt dus die de VS beter niet aan zich laten voorbijgaan. Daarnaast zou China ook Amerikaanse bedrijven in China de duimschroeven kunnen aandraaien. Nu al heeft de Chinese overheid allerhande discriminerende reglementen opgelegd die vooral Amerikaanse bedrijven in China schaden. Dat kan nog verergeren. China heeft ook al gedreigd een aantal orders voor Boeijing vliegtuigen te cancelen. Dat kan ook tellen aangezien Beijing zelf schat dat de komende 20 jaar de Chinese luchtvaart voor niet minder dan 1.000 miljard USD aan de aankoop van vliegtuigen zal besteden.. Sinds 2015 investeert China meer in de VS, dan omgekeerd. In 2016 bereikte dat bedrag een recordhoogte van 45 miljard USD. Aangezien het vooral staatsbedrijven zijn die in Europa en de VS investeren en overnames doen, heeft dat tot gevolg dat de facto de Chinese overheid een deel van de Amerikaanse economie bezit, om nog niet te spreken over de jobs die het creeërt. Dat kan ook veranderen in de toekomst waarbij Europa, vooral Duitsland, een nog groter doel wordt dan het nu al is voor Chinese overnames.
Nu Trump kenbaar gemaakt heeft om de VS uit de TTP (Trans-Pacific Partnership), het handelsverdrag tussen de Verenigde Staten en landen in Zuid-Amerika en Zuidoost-Azië terug te trekken, wordt dat verdrag een lege doos. Dat verschuift de focus op de RCEP, het handelsverdrag dat China op poten gezet heeft, en dat een vrijhandelszone tussen China, de ASEAN landen, Australië, Japan, Zuid-Korea, Nieuw-Zeeland en Indië creëert.
En wat heeft dit alles met Europa en België te maken? Heel veel. Trump verklaarde zijn steun aan Brexit , en zei dat er misschien nog wel meer landen gingen volgen. In zijn inaugeratiespeech had hij het niet één keer over de NAVO en Europa. Het lijkt er op dat Trump Europa als een concurrent beschouwt, niet als partner. Het trans-Atantische partnershap dat Europa en de VS beiden sterk maakte, lijkt dood en begraven.
Europa dreigt een continent te worden dat nergens ter wereld nog een rol van belang speelt en langzaam wordt platgedrukt tussen China en de Verenigde Staten. Dreigende handelsconflicten zullen de wereld doen focussen op de Aziatische regio, niet Europa. Die regio gaat nog veel belangrijker worden dan het al is. Europa zou er daarom misschien goed aan om allereerst met één stem te spreken en ten tweede om zich internationaal gezien meer op China te richten. Er zijn een aantal opportuneiten op dat vlak.
De Nieuwe Zijderoute heeft het potentieel om het Euroaziatische continent verder te ontwikkelen, en de wereldeconomie en de gevestigde wereldorde grondig overhoop te gooien. Beijing liet al weten dat het bereid is om niet minder dan 1.400 miljard dollar in de “één gordel, één weg” strategie te pompen. Dat is tien maal meer is dan het Marshall Plan dat omgerekend naar de koersen van vandaag 120 miljard dollar waard zou zijn. Europa zou er goed aan doen om hier een meer actieve rol te spelen. Ook de Aziatische Infrastructuur- en InvesteringsBank (AIIB), in 2015 met zevenvijftig stichtende leden waaronder bijna alle Europese grootmachten, met 100 miljard euro kapitaal, wordt ineens belangrijker voor Europa. Europa kan haar belangen aan de Chinese locomotief en ’s wereld tweede grootste economie koppelen.
De dreigende VS-China clash levert ook op exportvlak kansen op. Indien China ook hogere importarieven oplegt aan Amerikaanse producten, kunnen Europese en Belgische bedrijven de plaats van Amerikaanse bedrijven innemen. China zal misschien proberen de economische relaties met Europa te versterken om een tegengewicht te bieden aan een protectionistisch Verenigde Staten, en de globale international handel staande te houden.
De wereld zoals wij hem kennen, is onmiskenbaar gemaakt door de Verenigde Staten, maar kan nu simpelweg niet meer zonder China. Het is niet ondenkbaar dat Europa’s economische redding deels in China zal liggen.